Các chuyên gia nói gì về việc tăng dự án thép của Bộ Công Thương

Khi Bộ công thương ban hành dự thảo quy hoạch ngành thép Việt Nam và nhấn mạnh đến việc tăng dự án thép đã có nhiều ý kiến trái chiều được đưa ra. Hãy xem những chuyên gia kinh tế nói gì về việc này.

Các chuyên gia nói gì về việc tăng dự án thép của Bộ Công Thương

Dự thảo quy hoạch ngành thép Việt Nam giai đoạn đến năm 2025, định hướng đến năm 2035.

Theo đó đến năm 2020 sản lượng sản xuất gang và sắt xốp sản xuất trong nước sẽ đạt 8 triệu tấn; năm 2025 đạt 15 triệu tấn; năm 2035 đạt 30 triệu tấn.

Sản lượng sản xuất phôi thép đến năm 2020 sẽ đạt sản lượng 18 triệu tấn; năm 2025 đạt 27 triệu tấn; năm 2035 đạt 52 triệu tấn phôi thép. Đặc biệt, sản lượng xuất khẩu gang, thép các loại đến năm 2020 đạt 3 triệu tấn; năm 2025 đạt 4 triệu tấn; năm 2035 đạt 6 triệu tấn gang và thép các loại.


Đặc biệt, ưu tiên phát triển sản xuất thép tập trung ở vùng ven biển, nơi có nhiều cảng nước sâu, quỹ đất còn nhiều và không ảnh hưởng đến an ninh lương thực; Ưu tiên phát triển sản xuất thép tại vùng miền núi, nơi có các mỏ sắt trữ lượng đủ lớn để đầu tư nhà máy sản xuất thép khép kín với công nghệ tiên tiến và quy mô thích hợp.

Dự thảo này của Bộ không được lòng của nhiều người. Dưới đây sẽ là ý kiến của một số nhà kinh tế về việc tăng dự án thép.
Nhu cầu thị trường và tính cạnh tranh của thép Việt Nam

PGS.TS Ngô Trí Long, nguyên viện trưởng Viện Nghiên cứu giá cả (Bộ Tài chính) cho rằng nên xem xét lại dự thảo quy hoạch thép một cách nghiêm túc.
Theo ông, để vạch ra kế hoạch dài hạn như vậy, Bộ Công Thương cũng như những nhà quản lí cần trả lời 2 câu hỏi là “Thị trường có nhu cầu hay không?” và “Sản phẩm làm ra có cạnh tranh được với các nước khác hay không?

Đi vào phân tích cụ thể, ông Long nhấn mạnh: ngành thép là xương sống của các ngành công nghiệp. Tuy nhiên, chúng ta cần phải nhìn nhận vào thực tế một cách rõ ràng. Nhu cầu của thị trường tăng nhưng sản phẩm của chúng ta làm ra có cạnh tranh được hay không. Nhà máy gang thép Thái Nguyên giai đoạn 2 là một bài học nhãn tiền. Nhu cầu rất lớn nhưng hiệu quả kinh tế tới đâu. Đó mới là vấn đề quan trọng.

Một vấn đề khác được chuyên gia kinh tế nhắc đến đó là các sản phẩm thép của Việt Nam khi xuất khẩu ra nước ngoài gặp nhiều khó khăn. Đặc biệt là thị trường Mỹ. Đầu tháng 11 vừa qua, Mỹ đã tuyên bố lên dự kiến tiến hành điều tra khi nghi vấn thép Việt đội lốt thép Trung Quốc để xuất khẩu sang Mỹ nhằm tránh mức thuế cao.

“Không phải mục tiêu đặt ra là thực hiện dự án đưa ra bằng mọi giá, quan trọng nhất là phải phát huy được hiệu quả. Nguồn lực của chúng ta chỉ có hạn, không phải muốn phát triển thế nào cũng được. Hơn nữa thời gian vừa qua, các đại biểu quốc hội và chuyên gia đều lên tiếng phải đối các dự án thép ven biển, trong đó có thép Cà Ná”

Dự án có thể rất hay nhưng cần phải dựa trên tình hình thực tế cụ thể. Việc đầu tư phát triển thép đòi hỏi công nghệ cao và nguồn vốn lớn. Liệu chúng ta có đủ khả năng để thực hiện hay là tranh thủ nhập khẩu từ Trung Quốc? Và tiền thuế của dân có lại đội nón ra đi? Ông Long bày tỏ sự lo lắng.

Đi trái với quy luật kinh tế

Người thứ 2 bày tỏ nghi ngại về dự thảo ngành thép của Bộ Công Thương là PGS.TS Lê Cao Đoàn (Viện Kinh tế Việt Nam).

Theo ông, sự phát triển của ngành thép luôn gắn với nguy cơ ô nhiễm môi trường rất cao. Vì vậy, nhiều nước trên thế giới đã dừng đầu tư vào công nghiệp nặng và chuyển hướng tập trung vào kinh tế xanh, kinh tế tri thức để tạo ra hiệu quả cũng như thế mạnh riêng.

“Nếu nền kinh tế của Việt Nam vào thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20 đưa ra kế hoạch với khối lượng thép lớn đến như vậy thì chúng ta sẽ đứng hàng đầu thế giới. Nhưng trong điều kiện hiện nay thì đó là biểu hiện chúng ta rất lạc hậu.”

Trung Quốc là một ví dụ. Với chủ trương phát triển các ngành công nghiệp nặng, trong đó có thép đã biến nước này trở thành một công xưởng của thế giới. Việc này khiến họ đi thụt lùi so với các nước khác. Bên cạnh đó, khi đứng trước vấn đề ô nhiễm môi trường như hiện nay thì Trung Quốc bắt đầu chuyển các ngành công nhiệp nặng sang các nước khác, trong đó có Việt Nam nhằm giảm bớt gánh nặng về môi trường. Nếu đón nhận cái lạc hậu của họ thì Việt Nam mãi mãi chỉ là cái đuôi đằng sau của các nước phát triển. PGS.TS Lê Cao Đoàn nhấn mạnh.

Khi đánh giá về dự thảo quy hoạch ngành thép Việt Nam, ông cho rằng việc xây dựng kế hoạch đến năm 2035 là quá dài, chưa thật hợp lý.

Thông thường các quốc gia phát triển, họ thường vạch ra các chương trình ngắn hạn, không ưu tiên những dự án phát triển trong thời gian dài. Bởi lẽ việc này sẽ gắn liền với nhiều rủi ro do các nhà quản lý không thể nhìn nhận hết được những biến động của thị trường thế giới cũng như hoạt động kinh tế trong nước.

Dự thảo được công bố là do Bộ Công Thương xây dựng. Nếu để thị trường hay các doanh nghiệp tư nhân triển khai thì chắc chắn sẽ không như vậy. Vì sản lượng thép của chúng ta không tăng mạnh như thế. Ngành thép đang dư thừa sản lượng, cung đang vượt cầu, việc cạnh tranh cũng kém hơn. “Tôi không hiểu vì sao Bộ Công Thương lại say sưa với dự thảo trên và đi trái quy luật của kinh tế thế giới?” ông Đoàn đặt câu hỏi.

Trả lời cho câu hỏi trên, vị chuyên gia kinh tế nhận định, có thể là do tư tưởng lợi ích và tư duy nhiệm kì.

Nếu sản lượng thép tăng cao, dẫn đến xuất khẩu nhiều. Đây là tư tưởng chạy theo thành tích. Số tiền phải bỏ ra để đầu tư rất lớn nhưng hiệu quả lại không cao. Nên có thể đặt ra vấn đề về lợi ích nhóm khi thực thi dự thảo này. Tiền có thể không được sử dụng đúng mục đích mà đi vào chỗ này, chỗ kia. Điều đó hoàn toàn có thể xảy ra.

Lấy dự án thép Cà Ná đang gây tranh cãi làm ví dụ, chuyên gia kinh tế nêu quan điểm: “Tôi không hiểu nền kinh tế của chúng ta hiện phát triển theo hướng nào. Việc đầu tư vào lĩnh vực thép có thể sẽ phá vỡ các quy hoạch trước đó đồng thời không đáp ứng được yêu cầu di chuyển cơ cấu nhằm tạo ra hiệu quả phát triển nền kinh tế xanh, nền kinh tế tri thức".

Quỳnh Tím/ Tổng Hợp